This open access book considers the development of the sharing and collaborative economy with a European focus, mapping across economic sectors, and country-specific case studies. It looks at the roles the sharing economy plays in sharing and redistribution of goods and services across the population in order to maximise their functionality, monetary exchange, and other aspects important to societies. It also looks at the place of the sharing economy among various policies and how the contexts of public policies, legislation, digital platforms, and other infrastructure interrelate with the development and function of the sharing economy. The book will help in understanding the future (sharing) economy models as well as to contribute in solving questions of better access to resources and sustainable innovation in the context of degrowth and growing inequalities within and between societies. It will also provide a useful source for solutions to the big challenges of our times such as climate change, the loss of biodiversity, and recently the coronavirus disease pandemic (COVID-19). This book will be of interest to academics and students in economics and business, organisational studies, sociology, media and communication and computer science.

Social innovations are usually understood as new ideas, initiatives, or solutions that make it possible to meet the challenges of societies in fields such as social security, education, employment, culture, health, environment, housing, and economic development. On the one hand, many citizen science activities serve to achieve scientific as well as social and educational goals. Thus, these actions are opening an arena for introducing social innovations. On the other hand, some social innovations are further developed, adapted, or altered after the involvement of scientist-supervised citizens (laypeople or volunteers) in research and with the use of the citizen science tools and methods such as action research, crowdsourcing, and community-based participatory research. Such approaches are increasingly recognized as crucial for gathering data, addressing community needs, and creating engagement and cooperation between citizens and professional scientists. However, there are also various barriers to both citizen science and social innovation. For example, management, quality and protection of data, funding difficulties, non-recognition of citizens’ contributions, and limited inclusion of innovative research approaches in public policies. In this volume, we open theoretical as well as empirically-based discussion, including examples, practices, and case studies of at least three types of relations between citizen science and social innovation: (1) domination of the citizen science features over social innovation aspects; (2) domination of the social innovation features over the citizen science aspects; and (3) the ways to achieve balance and integration between the social innovation and citizen science features. Each of these relationships highlights factors that influence the development of the main scales of sustainability of innovations in the practice. These innovations are contributing to a new paradigm of learning and sharing knowledge as well as interactions and socio-psychological development of participants. Also, there are factors that influence the development of platforms, ecosystems, and sustainability of innovations such as broad use of the information and communications technologies (ICTs) including robotics and automation; emerging healthcare and health promotion models; advancements in the development and governance of smart, green, inclusive and age-friendly cities and communities; new online learning centers; agri-food, cohousing or mobility platforms; and engagement of citizens into co-creation or co-production of services delivered by public, private, non-governmental (NGOs) organizations as well as non-formal entities.

The book titled The Collaborative Economy in Action: European Perspectives is one of the important outcomes of the COST Action CA16121, From Sharing to Caring: Examining the Socio-Technical Aspects of the Collaborative Economy (short name: Sharing and Caring; sharingandcaring.eu) that was active between March 2017 and September 2021. The Action was funded by the European Cooperation in Science and Technology – COST (www.cost.eu/actions/CA16121). The main objective of the COST Action Sharing and Caring is the development of a European network of researchers and practitioners interested in investigating the collaborative economy models, platforms, and their socio-technological implications. The network involves scholars, practitioners, communities, and policymakers. The COST Action Sharing and Caring helped to connect research initiatives across Europe and enabled scientists to develop their ideas by collaborating with peers. This collaboration opportunity represented a boost for the participants’ research, careers, and innovation potential. The main aim of this book is to provide a comprehensive overview of the collaborative economy (CE) in European countries with a variety of its aspects for a deeper understanding of the phenomenon as a whole. For this reason, in July 2017, an open call for country reports was distributed among the members of the COST Action Sharing and Caring. Representatives of the member countries were invited to produce short country reports covering: definition(s) of the CE; types and models of the CE; key stakeholders involved; as well as legislation and technological tools relevant for the CE. Submitted reports varied in length and regarding the level of detail included, in accordance with how much information was available in each respective country at the time of writing. Editors of the book have compiled these early reports into a summary report, which was intended as a first step in mapping the state of the CE in Europe. The Member Countries Report on the Collaborative Economy, edited by Gaia Mosconi, Agnieszka Lukasiewicz, and Gabriela Avram (2018) that was published on the Sharing and Caring website, represented its first synergetic outcome and provided an overview of the CE phenomenon as interpreted and manifested in each of the countries part of the network. Additionally, Sergio Nassare-Aznar, Kosjenka Dumančić, and Giulia Priora compiled a Preliminary Legal Analysis of Country Reports on Cases of Collaborative Economy (2018). In 2018, after undertaking an analysis of the previous reports’ strengths and weaknesses, the book editors issued a call for an updated version of these country reports. Prof. Ann Light advised the editorial team, proposing a new format for country reports and 4000 words limit. The template included: Introduction, Definition, Key Questions, Examples, Illustration, Context, Developments, Issues, Other Major Players, and Relevant Literature. The new template was approved by the Management Committee in October 2018. The task force that had supported the production of the first series of country reports (Dimitar Trajanov, Maria del Mar Alonso, Bálint Balázs, Kosjenka Dumančić, and Gabriela Avram) acted as mentors for the team of authors in each country. The final reports arrived at the end of 2018, bringing the total number of submissions to 30 (twenty-nine European countries plus Georgia). A call for book editors was issued, and a new editorial team was formed by volunteers from the participants of the COST Action: Andrzej Klimczuk, Vida Česnuityte, Cristina Miguel, Santa Mijalche, Gabriela Avram, Bori Simonovits, Bálint Balázs, Kostas Stefanidis, and Rafael Laurenti. The editorial team organized the double-blind reviews of reports and communicated to the authors the requirements for improving their texts. After reviews, the authors submitted updated versions of their country reports providing up-to-date interdisciplinary analysis on the state of the CE in 2019, when the reports were collected. During the final phase, the chapters were again reviewed by the lead editors together with all editorial team members. At the time, the intention was to update these reports again just before the end of the COST Action Sharing and Caring in 2021 and to produce a third edition. However, the COVID-19 pandemic changed these plans. Thus, this final volume was created by 82 scholars-editors and contributors-and consists of reports on 27 countries participating in the COST Action.

Opracowanie ma charakter poglądowo-teoretyczny, powstało bowiem na podstawie przeglądu dostępnej literatury przedmiotu (polskiej i zagranicznej). Publikacja skierowana jest zarówno do naukowców jak i studentów zajmujących się tematyką starzenia się ludności, starości i osób starszych oraz do coraz szerszego grona zainteresowanych tymi zagadnieniami praktyków, w tym polityków i decydentów oraz reprezentantów usług publicznych, przedstawicieli mediów i organizacji pozarządowych.

**

Starzenie się populacji, wzrost liczby ludności ogółem, migracje międzynarodowe i urbanizacja to cztery globalne trendy demograficzne, które mają bezpośrednie odzwierciedlenie w funkcjonowaniu i kierunkach rozwoju na wszystkich poziomach organizacyjnych – od globalnego i międzynarodowego, po od krajowego do regionalnego i lokalnego.
Zidentyfikowane zmiany w strukturze wieku stanowią istotne wyzwanie dla wszystkich społeczeństw. Dlatego proces ten jest szczególnie interesujący dla szerokich środowisk społecznych, politycznych i naukowych, które poprzez trwającą od co najmniej kilku dekad debatę publiczną starają się wyjaśnić i odpowiedzieć na obserwowane zmiany. Jednak interpretacja tej wzmożonej uwagi może przybrać charakter silnie dychotomiczny. Dzieje się tak dlatego, że z jednej strony dzięki powszechnemu zainteresowaniu procesem starzenia się, jego opisy zyskują perspektywę interdyscyplinarną, transdyscyplinarną i multidyscyplinarną. W efekcie proces starzenia przestaje mieć przed nami tajemnice, a zgromadzona wiedza rośnie, uzupełniając dotychczasowy obraz tego procesu o nowe, nieznane wcześniej twarze. Z drugiej jednak strony fakt, że proces starzenia pozostaje przedmiotem zwiększonego zainteresowania przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych posługujących się ich aparatem pojęciowym, skutkuje powstaniem wielowymiarowego, ale nie zawsze spójnego obrazu analizowanych fragmentów społecznej rzeczywistość. Ten wspólny interes przyczynia się do znacznego rozwarstwienia sfery definicji i interpretacji wykorzystywanej w opisach i próbach wyjaśnienia poruszanych kwestii.
Dlatego istotnym zadaniem świata nauki jest odpowiednie rozgraniczenie i skonfigurowanie (usystematyzowanie) zgromadzonej wiedzy, co powinno służyć rozwojowi możliwości jej zastosowania w praktyce. Jest to tym ważniejsze, że obserwowana dynamika procesu starzenia determinuje konieczność nieustannego aktualizowania i weryfikowania podejmowanych analiz oraz odniesienia ich do tych już wpisanych w naukowej interpretacji zachodzących zmian. Stąd pomysł na przygotowanie prezentowanego tomu, którego głównym celem badawczym była próba zestawienia wybranych koncepcji, modeli, koncepcji i teorii funkcjonujących w obiegu naukowym w obszarze tematycznym utożsamianym z aktywnością i aktywizacją osób starszych oraz polityka publiczna wobec starzejącej się populacji. Opracowanie ma charakter poglądowy i teoretyczny, gdyż zostało oparte na przeglądzie literatury przedmiotu (polskiej i zagranicznej), przeglądzie ekspertyz i analiz przygotowanych na zlecenie instytucji krajowych i międzynarodowych, a także aktach prawnych i innych dokumentach, których zapisy okazały się pomocne w przeprowadzonych analizach.
Treść tego tomu odpowiada trzem postawionym pytaniom badawczym. Po pierwsze, dokonując ogólnego opisu procesu starzenia się ludności (wskazując na jego główne determinanty i obserwowaną dynamikę), podjęto próbę zidentyfikowania najbardziej krytycznych konsekwencji i wyzwań związanych z obserwowanymi zmianami struktury wieku w skali globalnej oraz poszczególne społeczeństwa. Po drugie, podjęto próbę wskazania fundamentalnych różnic znaczeniowych i wynikających z tego implikacji stosowania różnych pojęć dotyczących opisu i stymulacji aktywności, produktywności i integracji społecznej osób w niemobilnym wieku produkcyjnym i starszym. Po trzecie, skupiono się na ustaleniu, jakie są rekomendacje dla polityki publicznej wobec starzenia się społeczeństwa ze względu na obecność w obiegu naukowym i eksperckim wielu interpretacji zmian związanych z powstawaniem postindustrialnej polityki społecznej. Ostatecznie struktura prezentowanego opracowania składa się z części – rozdziałów – przygotowanych w taki sposób, aby z jednej strony stanowiły spójny zbiór weryfikujący i systematyzujący koncepcje i interpretacje zagadnień występujących w literaturze, a na temat z drugiej strony wyraźnie pokazują czytelnikowi, zgodnie z akceptacją autorów, jedną z możliwych krytycznych ścieżek analizy.
Rozdział pierwszy jest swoistym wprowadzeniem do omawianych zagadnień, gdyż jego zadaniem jest zapoznanie czytelnika z interpretacjami podstawowych pojęć funkcjonujących w literaturze, takich jak starzenie się, starość, długowieczność, ale także odniesienie do kategorii osób nieruchomych w wieku produkcyjnym lub osób starszych w perspektywie cyklu życia. Zidentyfikowane w ten sposób ramy teoretyczne, koncepcyjne, utożsamiane z procesem starzenia się ludności, uzupełniono o prezentację danych demograficznych agregowanych na różnych poziomach ogólności, które odnoszą się do wybranych wskaźników i miar wykorzystywanych w analizie statystycznej omawianego procesu. W ten sposób uzyskano pożądany efekt wielowymiarowości, zarówno pod względem rozważań teoretycznych, jak i pod względem prezentacji rozkładów statystycznych odzwierciedlających specyfikę dynamiki starzenia się widoczną w Unii Europejskiej (UE) i Polsce.
Rozdział drugi w całości koncentruje się na zdefiniowaniu pojęć aktywności, aktywizacji, produktywności, a także integracji społecznej i zawodowej osób w wieku bezruchu i osób starszych. Dlatego czytelnik znajdzie w niej krytyczny przegląd literatury, który także daje szansę na uzyskanie informacji o związkach między wspomnianymi zagadnieniami. Ich istotnym uzupełnieniem jest także odniesienie do koncepcji produktywności osób starszych i obserwowanych zmian interpretacyjnych tego zagadnienia, przejawiających się jakościowym rozszerzeniem płaszczyzn tematycznych, które składają się na jej ramy koncepcyjne.
W rozdziale trzecim autorzy podjęli próbę przedstawienia zróżnicowania koncepcji polityki publicznej wobec starzenia się. Dzięki temu czytelnik może zapoznać się z obecnymi w literaturze przedmiotu interpretacjami dotyczącymi wpływu zmian demograficznych i innych uwarunkowań na postindustrialną politykę społeczną. W tym miejscu autorzy skupiają się więc m.in. na koncepcjach aktywnej, spójnej i inwestycyjnej polityki społecznej realizowanej w kontekście procesu starzenia się, ale także na odniesieniach do wybranych koncepcji pobudzania aktywizacji społecznej i zawodowej osób w wieku niemobilnym i osób starszych. Chodzi przede wszystkim o społeczny aspekt produktywności, którego analizy, zwłaszcza na początku XXI wieku, przyczyniły się do pewnego rodzaju restytucji, prawie zapomnianej koncepcji koprodukcji. Odnosząc zawarte w literaturze rozważania koncepcyjne dotyczące tego zjawiska występującego i rozwijającego się w ramach usług publicznych do problemu starzenia się społeczeństwa, autorzy przedstawili także srebrną (senioralną) adaptację koprodukcji. Cała publikacja kończy się analizą koncepcji przygotowania do długowieczności oraz potencjalnego zastosowania narzędzi ekonomii behawioralnej w polityce publicznej dotyczącej długowieczności.
Na całym świecie rośnie populacja osób, które osiągnęły wiek 65 lat, a wśród nich rośnie również liczba osób najstarszych i stulatków. W krajach takich jak Włochy, Szwecja, Niemcy i Japonia osoby w wieku powyżej 65 lat w pierwszej ćwierci XXI wieku będą stanowić jedną trzecią populacji. Przedstawione w publikacji dane statystyczne wskazują na radykalną zmianę struktury wieku ludności w ostatnich dziesięcioleciach, która dotyczy przede wszystkim mieszkańców krajów UE. Choć ludność Polski nie należy do najstarszych wśród członków tej społeczności, to proces starzenia się jest na tyle zaawansowany, że pojawiają się różne wyzwania, nie tylko w zakresie rynku pracy czy zabezpieczenia społecznego, ale także organizacji opieki nad osobami starszymi jako ich udział i zaangażowanie w życie społeczno-gospodarcze.
Tak dynamicznie postępujący proces starzenia się jest wyzwaniem dla współczesnych i przyszłych pokoleń, zarówno w wymiarze społecznym, jak i gospodarczym. Zmiany wywołane wydłużaniem się życia ludzkiego, a zwłaszcza ich szybkie tempo, wymagają nowego spojrzenia na role osób starszych w życiu społeczno-gospodarczym. Przedstawione w tej publikacji koncepcje dotyczące aktywności, produktywności i integracji osób starszych, rozwijania ich potencjału i włączania ich do głównego nurtu życia społecznego mogą ułatwić projektowanie, konstruowanie, a następnie wdrażanie polityk publicznych skierowanych do osób starszych. Przedstawione dane dotyczące zmian w strukturze ludności według wieku powinny być także podstawą do tworzenia polityk publicznych i projektowania w ich ramach działań. W dobie szybko starzejącej się populacji, spadku zasobów pracy, wzrostu liczby i odsetka osób starszych i najstarszych w kohorcie konieczne jest nie tylko rozpoznanie ich potencjału – ale także podjęcie działań przygotuj się na starość. Starość należy projektować zarówno na poziomie pojedynczych jednostek, jak i całych społeczności. Podstawą przygotowania do starości i podejmowania działań na rzecz osób starszych powinno być uznanie podmiotowości tych osób i włączenie ich w kreowanie polityk publicznych i koprodukcję usług publicznych. Istotnym czynnikiem, który powinien wpływać na kształt tworzonej polityki, jest niejednorodność populacji starszej. Zróżnicowanie tej społeczności pod względem cech socjodemograficznych generuje niepodważalną legitymację do planowania i podejmowania całego spektrum działań dostosowanych do płci, stanu zdrowia, miejsca zamieszkania, statusu rodzinnego, ekonomicznego itp. bezpośrednich beneficjentów realizowanych programów.
Wieloaspektowe i wielokierunkowe zmiany spowodowane zmianami struktury wiekowej populacji wymuszają adaptację zarówno jednostek, jak i zbiorowości. Stanowi więc uzasadnienie do poszukiwania nowych rozwiązań i odpowiedzi na pojawiające się wyzwania. Jedną z nich jest ubytek siły roboczej, wynikający z niskiego współczynnika dzietności, a co za tym idzie trudności z zaspokojeniem popytu na pracę. W konsekwencji problemy rynku pracy spowalniają gospodarkę i ograniczają wpływy do budżetu państwa. Wzrost współczynnika obciążenia demograficznego spowoduje w przyszłości większe obciążenie finansowe osób w wieku produkcyjnym. Wyczerpanie się siły roboczej spowoduje niedobór pracowników w niektórych branżach. Koncepcje przedstawione w tej publikacji są odpowiedzią na te wyzwania. Począwszy od aktywizacji i integracji osób starszych do współpracy i zaangażowania osób starszych we współtworzenie usług publicznych. Idee te zwracają uwagę na potencjał osób starszych i wskazują na możliwości jego wykorzystania. Z jednej strony działania skierowane do osób w wieku emerytalnym mają na celu zachęcenie ich do pozostania na rynku pracy i aktywności zawodowej. Z drugiej strony należy zauważyć, że zmiany demograficzne przyczyniły się do wydłużenia czasu życia w postprodukcji. Przeciętna kobieta, która zacznie pobierać emeryturę w Polsce, otrzyma ją na około 24 lata, a mężczyzna na prawie 16 lat (na długość tego okresu, oprócz nadmiernej śmiertelności mężczyzn, wpływa również wcześniejsze przejście na emeryturę kobiety i pięć lat wyższy wiek emerytalny dla mężczyzn). Oznacza to, że część starszej populacji cieszy się dobrym zdrowiem i sprawnością w pierwszej fazie starości. Często są to osoby chętne i gotowe do kontynuowania pracy zarobkowej, a także do podejmowania działań na rzecz społeczności lokalnej. Dlatego ważne jest właściwe wykorzystanie potencjału osób starszych i dostosowanie działań zarówno do ich potrzeb, jak i do całej populacji. Koncepcje przedstawione w niniejszej publikacji mają na celu ukazanie możliwości zaangażowania kapitału osób starszych (w tym kapitału ludzkiego, społecznego i kulturowego), jakim dysponują na rzecz społeczności oraz przełamanie stereotypu osób starszych jako osób nieproduktywnych lub mało produktywnych.
Omówione w niniejszej publikacji koncepcje polityki publicznej dotyczące starzenia się ludności, których wspólną podstawą jest koordynacja działań różnych aktorów życia społecznego, tj. samych obywateli, przedsiębiorców, związków zawodowych, władz publicznych, organizacji pozarządowych i mediów, zakładają utrzymanie aktywności i aktywizację osób w wieku przedemerytalnym i osób starszych. Głównym zadaniem stojącym przed starzejącymi się społeczeństwami jest przeciwdziałanie wykluczeniu osób starszych, marginalizacji ich potrzeb i pozycji oraz włączenie ich w główny nurt życia społecznego. Omówione koncepcje, poprawnie przełożone na konkretny plan działania lub strategię, mogą przyczynić się do realizacji tych zadań.
Działania z zakresu aktywizacji i integracji społecznej należy kierować także do najstarszych seniorów. “Najstarsi” to kategoria społeczna, która jest często pomijana w działaniach aktywizacyjnych podejmowanych przez władze publiczne i organizacje pozarządowe. Jeśli działania skierowane są do tej grupy, to głównie koncentrują się na pomocy w postaci usług opiekuńczych świadczonych w gminie lub w placówce sprawującej całodobową opiekę. Tymczasem grupa najstarszych seniorów powinna być także przedmiotem działań aktywizacyjnych. Oczywiście ich celem nie będzie aktywizacja zawodowa, ale aktywizacja społeczna. Niedostrzeganie potrzeb najstarszych seniorów wiąże się z “niewidzialnością” (brakiem aktywnego uczestnictwa) tej grupy wiekowej w przestrzeni publicznej i tym samym ignorowaniem jej jako niewielkiej liczby. Jednak przedstawione dane demograficzne wyraźnie wskazują na wzrost subpopulacji osób najstarszych. Zatem, zgodnie z koncepcjami zdrowego starzenia się, aktywnego starzenia się i starzenia produktywnego, jednostki powinny przygotować się do ostatniej fazy życia. Jednak ważne jest również, aby przygotować się na długowieczność. Coraz więcej zwolenników zyskuje również koncepcja kreatywnego starzenia się, ponieważ dostrzega zmiany technologiczne zachodzące w otaczającej rzeczywistości, ignorowane przez idee aktywnego starzenia się i produktywnego starzenia się. Uznanie innowacyjnych rozwiązań technicznych, które mogą wspierać starzejącą się populację i wypełniać luki wynikające ze zmian w rodzinie i rosnącej samotności osób starszych, jest kluczem do zapobiegania wykluczeniu i marginalizacji osób starszych.
Przedstawione w publikacji zmiany struktury demograficznej oraz procesy zachodzące na rynkach pracy stanowią jedną z fundamentalnych przesłanek kształtowania odpowiedzialnych polityk publicznych w XXI wieku. Wyzwania wynikające z tych zmian można skutecznie stawić czoła, jeśli spojrzymy na społeczeństwo całościowo, pamiętając o różnorodności osób, które je tworzą.
Publikacja skierowana jest zarówno do naukowców i studentów zajmujących się tematyką starzenia się społeczeństwa, starości i osób starszych, jak i do coraz szerszego grona praktyków zainteresowanych tą problematyką, w tym polityków i decydentów, przedstawicieli służb publicznych, przedstawicieli mediów i organizacji pozarządowych. Autorzy mają nadzieję, że przedstawione wyniki przeprowadzonej kwerendy okażą się pomocne dla czytelnika zarówno w definiowaniu ram koncepcyjnych rozważanych zagadnień, jak i w próbach adaptacji i realizacji założeń koncepcji przytoczonych w realiach życia społecznego określonych społeczności. Zatem wartością dodaną prezentowanego tomu będzie systemowa waloryzacja starości, która – podobnie jak we wcześniejszych fazach życia człowieka – powinna służyć dalszemu rozwojowi i samorealizacji.

This encyclopedia brings together a comprehensive collection of work highlighting established research and emerging science in all relevant disciplines in gerontology and population aging. It covers the breadth of the field, gives readers access to all major sub-fields, and illustrates their interconnectedness with other disciplines. With more than 1300 cross-disciplinary contributors—including anthropologists, biologists, economists, psychiatrists, public policy experts, sociologists, and others—the encyclopedia delves deep into key areas of gerontology and population aging such as ageism, biodemography, disablement, longevity, long-term care, and much more. Paying careful attention to empirical research and literature from around the globe, the encyclopedia is of interest to a wide audience that includes researchers, teachers and students, policy makers, (non)governmental agencies, public health practitioners, business planners, and many other individuals and organizations.

Demographic Analysis – Selected Concepts, Tools, and Applications presents basic definitions, practical techniques, and methods, as well as examples of studies based on the usage of demographic analysis in various institutions and economic entities. The volume covers studies related to population distribution, urbanization, migration, population change and dynamics, aging, longevity, population theories, and population projections. It is an asset to academic and professional communities interested in advancing knowledge on diverse populations in various contexts such as public policies, public services, education, and labor markets. The book aims to help students of demography as well as practitioners of other fields of social sciences and people in government, business, and nonprofit organizations.

In recent years we may observe increasing interest in the development of social innovation both regarding theory as well as the practice of responding to social problems and challenges. One of the crucial challenges at the beginning of the 21st century is population ageing. Various new and innovative initiatives, programs, schemes, and projects to respond to negative consequences of this demographic process are emerging around the world. However, social theories related to ageing are still insufficiently combined with these new practices, social movements, organisational models, and institutions. Many scholars are still using notions and tools from classical theories of social gerontology or the sociology of ageing such as disengagement theory, activity theory, and successful and productive ageing. Such theories do not sufficiently explain ageing in the context of, for example, a broad use of the information and communications technologies (ICTs) including robotics and automation, new healthcare and long-term care models, advancements in the development and governance of age-friendly environments, and public engagement of older adults into co-production of services delivered by public, private, non-governmental as well as non-formal entities.

We provide to readers the 11th volume of the “Czech-Polish-Slovak Studies in Andragogy and Social Gerontology” series. We are delighted to announce that the presented study is the result of the work of scientists from seven countries: Austria, China, Ghana, Hungary, Japan, Poland, and Russia. This international collection of texts is part of the global discourse on the determinants of adult education and the functioning of people in late adulthood. The 11th volume is a collection of research results that show both the positive and negative dimensions of ageing through the prism of research experience from various geographical and cultural areas. The researchers invited to the presented volume tried to illustrate the issues assigned to the following topics: ageing with dignity; retirement age; assumptions and conditions resulting from living in the home; the relationship between challenges concerning life expectancy and needs; care and ageing services; and foundations and potential changes in pension systems. The research results presented in this volume have a common denominator, which is caring for the quality of life of the older people regardless of their place of residence. Thus, the study “Between Successful and Unsuccessful Ageing: Selected Aspects and Contexts” brings new insights from scientists who scrupulously characterize the complexity of processes that affect the positive and negative conditions of functioning in old age, which is a mosaic of various nuances. Inviting readers to familiarize themselves with the content of the monograph, we would like to thank the reviewers who contributed to the improvement of the quality of the texts and open new fields for participation in further joint publishing projects.

This volume-“Selected Contemporary Challenges of Aging Policy”-is the most international of all published monographs from the series “Czech-Polish-Slovak Studies in Andragogy and Social Gerontology.” Among the scholars trying to grasp the nuances and trends of social policy, there are diverse perspectives, resulting not only from the extensive knowledge of the authors on the systematic approach to the issue of supporting older people but also from the grounds of the represented social gerontology schools. In the texts of Volume VII interesting are both distinct and coherent elements presenting the role of local, regional and global policies in the prism of the countries from which the authors originate: the Czech Republic, Slovenia, Lithuania, Latvia, Poland, Slovakia, Italy, Turkey, and the United States.
The chapters show a wealth of methodological approaches to the perception of social policy and its tools. In the texts there are issues related to the idea of active ageing, discrimination against older people in the workplace, comparability of solutions friendly to employment of older adults in the Czech Republic, Poland, and Slovakia as well as focused on the importance of educational forms (universities of the third age, senior clubs, folk high schools, and other non-formal solutions) determining an active life in old age.
This monograph also attempted to answer the question regarding how to transfer the idea of intergenerational learning into the realm of practice. This issue complements the chapter on the implementation of intergenerational programs in institutions providing long-term care support. The book also outlines a public policy on ageing in the perspective of the changes over the last few decades (Slovenia) and the case demonstrating solutions to accelerate self-reliance as a key to active ageing (Turkey).
We hope that seventh volume of our series will be an intellectual stimulus for further international research on change in social policy and will contribute to the dissemination of best practices as well as contribute to positive social change.

**

Braziene, Ruta. 2017. “Age and Workplace Discrimination in Lithuania.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 53-68. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: This paper aims to disclose an expression of age and workplace discrimination in the Lithuanian labor market. The paper is discussing theoretical aspects of age discrimination and presents the results of the sociological survey research results carried out in 2014. The purpose of this paper is to disclose age and workplace discrimination at the Lithuanian labor market. Analysis of scientific literature and quantitative research results allows to state that older adults are experiencing discrimination because of, among others, their age, gender, and stereotypes. Research results revealed that age and workplace discrimination is increasing with the age of the respondents, e.g., the expression in older age groups is more intensive. For the age group of 40-50, age discrimination is lower than the full sample average. Age discrimination is exposing for the age group of 56-60 and is the most intensive for persons 60 years old and older. The research results revealed that older employees have obstacles for career and future perspectives; older people are more often facing discriminative behavior, lacking social justice, insufficient personal respect labor relations, and are more often experiencing pressure to leave the job or facing unreasonable dismissal.
Key words: Age Discrimination, Labor Market, Older Workers

**

Del Gobbo, Giovanna, Glenda Galeotti, and Gilda Esposito. 2017. “Intergenerational Education for Social Inclusion and Solidarity: The Case Study of the EU Funded Project “Connecting Generations”.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 149-187. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: This paper reflects on lessons learned from a validated model of international collaboration based on research and practice. During the European Year for Active Ageing (2012), a partnership of seven organizations from the European Union (EU) plus Turkey implemented the Lifelong Learning Programme partnership “Connecting Generations” which involved universities, non-governmental organizations, third age Universities and municipalities in collaboration with local communities. Reckoning that Europe has dramatically changed in its demographic composition and is facing brand new challenges regarding intergenerational and intercultural solidarity, each partner formulated and tested innovative and creative practices that could enhance better collaboration and mutual understanding between youth and senior citizens, toward a more inclusive Europe for all. Several innovative local practices have been experimented, attentively systematized and peer-valuated among the partners. On the basis of a shared theoretical framework coherent with EU and Europe and Training 2020 Strategy, an action-research approach was adopted throughout the project in order to understand common features that have been replicated and scaled up since today.
Key words: Intergenerational Relationships Learning, Intergenerational Solidarity, Lifelong Learning

**

Felska, Angelika. 2017. “Folk High School as an Educational Alternative for Older Adults.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 89-102. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: There is just one challenge for a twenty-first century person, and it is an omnipresent change. In order to exist successfully and effectively in such a reality, one should constantly develop and take part in an educational process (formal and informal). A huge number of places directing their educational offer to seniors and use this alternative education, which is, on the other hand, often thought to be directed to children. In the author’s opinion, a form of alternative education for adults and seniors is a folk high school in its contemporary version. That thesis is being discussed in this chapter.
Key words: Alternative Education, Folk High Schools, Lifelong Learning

**

Hasmanová Marhánková, Jaroslava. 2017. “Seductive Solutions, Inspiration, Easy-to-Remember Phrases, and Ambiguity: Why Is the Idea of Active Ageing so Successful?” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 7-25. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: The idea of active ageing has become one of the most influential perspectives in modern gerontology, social work, and social policy. This paper discusses factors that helped to establish active ageing as a successful theoretical concept that has significantly influenced contemporary social representations of ageing and has a practical impact on social work and policy. The perspective of the philosophy of social science is employed to explain what makes the idea of active ageing so attractive despite the remaining confusions concerning what “activity” and “ageing actively” means. The paper aims to answer the following question: What makes the concept of active ageing so successful? It draws upon the work of Murray Davis (1986) and her insight into the key aspects that make sociological theory “seductive.” The paper analyzes in what ways the concept of active ageing fulfills the specific features that, according to Davis, determine the success of social theories. Simultaneously, the paper critically evaluates the ways the idea of active ageing is translated into ageing policy. The case of Czech Republic is used to illustrate the problematic aspect of active ageing policies as well as the specific rhetoric that makes the idea of active ageing so attractive for a broad spectrum of disciplines as well as for social policy.
Key words: Active Ageing, Policy Ideas, Sociological Theory

**

Hlebec, Valentina, and Tatjana Rakar. 2017. “Ageing Policies in Slovenia: Before and After “Austerity”.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 27-51. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: Similarly, to other European countries, Slovenia is facing ageing of the population. The European Year for Active Ageing and Solidarity between Generations in 2012 (EY2012) and the recent economic crisis have influenced social policy in the area of ageing and care for older people. While the EY2012 has raised awareness about issues related to the ageing of the population, the economic crisis after 2008 has put pressure on the welfare system. The purpose of the chapter is to examine the influences of the EY2012 together with the changes in social policies, i.e., austerity measures, which were the results of economic crisis. We analyzed the dominant trends in the development of the care for older people (including both institutional care and home care services), starting from 1992, when Slovenia gained independence, until the recent economic crisis. We have confirmed the main thesis, claiming that the EY2012 had beneficial effects in raising the awareness about population ageing in general population, but was not followed by the policy development, which would be useful for older people. Moreover, the social policy development was marked by results of austerity measures, which significantly worsen the quality of life of older people and their families.
Key words: Austerity, Care Services, Economic Crisis, Long-Term Care

**

Kamińska, Krystyna. 2017. “(Un)Obvious Education, or Complexities of the Polish Education Aimed at Older People.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 121-147. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: The contemporary combination of information infrastructure with the commonly experienced transformation of knowledge created, in relation to education especially for older adults, an entirely new area of activeness. In accordance with the social awareness, education became an accessible good regardless of age. In this context, the maximal extending of the potential group of education receivers means, on the one hand, meeting the real social expectations towards so-called educational services. On the other hand, it is another challenge which the contemporary education faces. Unfortunately, the system of permanent education was not created in Poland since what is missing is both the strategy and some practical resolutions enabling old people the access to education with regards to their educational. Presently, the University of the Third Age is the only solution in the educational offer. In order to change the present status quo, what is needed is the re-definition of education and the modern perception of education and then perhaps, there will appear, the expected, by the senior citizens, module educational solutions providing them not only with the competencies but also the acknowledged certificate confirming their knowledge.
Key words: Ageism, Culture, Old Age, Education of Older Adults

**

Leszko, Magdalena, and Beata Bugajska. 2017. “The Evaluation of Employment Policies for Older Adults in the Czech Republic, Poland, and Slovakia.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 69-87. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: Adults aged 65 and above comprise the fastest growing sector of the world’s population. In the context of increasing numbers of older adults, employment policies have become a prominent issue. Governments recognize the importance of increasing participation in working age population and providing them with equal workplace opportunities. Yet, it appears that policies raising employment rates of older adults have become a slogan that governments use for election purposes, but the reality is different. In the groundbreaking report “Working Better with Age: Poland” prepared by the Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) (2015), Poland, the Czech Republic, and Slovakia belong to a group of countries where the increase in the employment rate of older adults is well below the OECD average. The objective of our critical review is to evaluate current employment policies for older adults, including but not limited to healthy work conditions, age management strategies, employment services for older workers, and strategies implemented to prevent age discrimination, in these three countries. This article also discusses the reasons for the reduction in the employment of older adults, the current barriers in employing older adults that require governments’ attention, and suggests solutions for creating an age-friendly labor market that can effectively make use of older adults’ competencies. Employment rates for people of different ages are significantly affected by government policies with regard to higher education, pensions, and retirement age.
Key words: Age Management, Employment Policies, Protection Programs

**

Rasnača, Liga, and Endija Rezgale-Straidoma. 2017. “Intergenerational Cultural Programs for Older People in Long-term Care Institutions: Latvian Case.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 189-219. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: An ageing population is a global phenomenon that takes place in Latvia, too. The active ageing policy is a social response to social challenges caused by demographic changes. Growing generational gap is a challenge to all “greying societies” in Europe and Latvia in particular. The active ageing policy is oriented to provide possibilities for older adults to live independently. However, long-term care institutions (LTCIs) remain necessary, especially for those who live alone and have serious health problems. LTCIs are mostly orientated to provide primary needs and health care. People regardless of their age also need a social and cultural life, but for older people who live in LTCIs, it is insufficient. The study shows those who are residing in LTCIs settings are subject to everyday routine. LTCIs care provision is very much dependent on the authorities of the institution. The insufficient level of interaction between older people and the more active part of society prevents the finding of effective ways of achieving that the care in LTCIs is in accordance with the active ageing policy. The study aims to find out ways how intergenerational cultural programs of professional and amateur activities are implemented in LTCIs. The study uses a qualitative approach to explore how LTCIs intergenerational cultural programs are helping to keep our youngest and oldest generations connected.
Key words: Intergenerational Solidarity, Cultural Programs, Active Ageing, Long-Term Care Institution, Generational Gap

**

Sariipek, Doga Basar, and Seyran Gürsoy Çuhadar. 2017. “Implementation of a “Self-Sufficient Ageing” Policy and Possible Challenges: Case of Turkey.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 221-256. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: The policies of socioeconomic protection of older adults in most parts of the world are being redesigned in the scope of value-added targets, such as active ageing, successful ageing, or creative ageing. The main purpose here is, of course, enabling older adults self-sufficient and beneficial both for themselves and their social environment, instead of being simply the passive beneficiaries of the public support mechanisms. Turkey has a population which is still young but ageing very rapidly and will reach to the same point as Europe today in a relatively much shorter time. However, the country still seems to be away from conducting systematic and holistic measures, except for a few ineffective strategy papers and legal regulations. Therefore, Turkey must immediately design a new policy agenda in conformity with its traditional and historical advantages. Revitalizing the intergenerational solidarity bonds, in this regard, may be the best cost-effective solution to complement formal measures in the provision of social protection and in the process of active ageing. However, this traditional protection net is under attack of increasingly transforming socioeconomic conditions. Consequently, as one of the most rapidly ageing countries in the world, Turkey should immediately stimulate studies and debates over a healthy, functional, and effective ageing period and caring issues. Otherwise, governments will be blindsided by the socioeconomic, psychological, cultural, and physiological problems related to the ageing process. In the light of these facts, the main purpose of this study is to discuss policy recommendations to create a self-sufficient ageing period for older adults in the context of Turkish case.
Key words: Ageing, Third Age, Fourth Age, Older Persons Care, Turkey, Informal Care

**

Selecký, Erik. 2017. “Organization of International Educational Activities at the Universities of the Third Age.” In Selected Contemporary Challenges of Ageing Policy, edited by Łukasz Tomczyk and Andrzej Klimczuk, 103-120. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Abstract: The organization of an international education activity has its specifics compared to a national one. It is very important to know the differences in the very organization as well as the opinions of the individual participants. We can find differences not only in the management of education but also in the leisure activities, the nourishment, and the accommodation. Based on experiences with the organization of international events and taking part in international projects in the field of educating older adults, we put together a questionnaire to investigate some important questions related to the organization of an international event. We distributed this questionnaire at two international educational activities. We compiled the questions and answer clearly, which is going to be an asset particularly for the professional community.
Key words: International Cooperation, Lifelong Learning, University of the Third Age

Członkowie Międzynarodowej Sieci Relacji Międzypokoleniowych (Generationes) z dumą prezentują najnowsze wydanie wspólnie opracowanego kompendium “Pokolenia, relacje międzypokoleniowe, polityka relacji międzypokoleniowych”.

Nowa wersja zawiera 17 języków: angielski, francuski, niemiecki, włoski, hiszpański, polski, portugalski, szwedzki, węgierski, turecki, rumuński, litewski, słoweński (nowy), bośniacki (nowy), ukraiński (nowy), rosyjski (nowy) i chiński (nowy).

Układ kompendium został zaprojektowany tak, aby możliwe było stosowanie go do tłumaczenia konkretnych pojęć i terminologii z zakresu badań nad pokoleniami i relacjami międzypokoleniowymi z jednego języka na inny.

**
The members of the International Network for the Analysis of Intergenerational Relations (Generationes) proudly present the most recent issue of the jointly produced compendium “Generations, Intergenerational Relations and Generational Policy”.

This new version includes 17 languages: English, French, German, Italian, Spanish, Polish, Portuguese, Swedish, Hungarian, Turkish, Romanian, Lithuanian, Slovenian (new), Bosnian (new), Ukrainian (new), Russian (new) and Chinese (new).

The layout of the compendium is designed for using it to translate the specific concepts and terminology of research into generations and intergenerational relations from one language into another.

**

Generationen, Generationenbeziehungen, Generationenpolitik. Ein mehrsprachiges Kompendium

Generations, intergenerational relationships, generational policy: A multilingual compendium

Générations, relations intergénérationelles, politiques de générations. Un abrégé multilingue

Generaciones, relaciones intergeneracionales, política generacional. Un compendio multilingüe

Generazioni, relazioni intergenerazionali, politica generazionale. Un compendio multilingue

Pokolenia, relacje międzypokoleniowe, polityka relacji międzypokoleniowych. Wielojęzyczne kompendium

Gerações, relações intergeracionais, política geracional. Um compêndio multilíngue

Nemzedékek, nemzedékek közötti kapcsolatok, nemzedéki politika. Többnyelvű kompendium

Generații. Politici generaționale și relații intergeneraționale. Un compendiu multilingvistic

Generationer, relationer mellan generationer, generationspolicy. Ett mångspråkigt kompendium

Kartos, kartų santykiai, kartų politika. Daugiakalbis kompendiumas

Kuşaklar, kuşaklararası ilişkiler, kuşak politikasi. Çok dilli bir Rehber

Generacije, medgeneracijski odnosi, medgeneracijska politika. Kompendij v več jezikih

Generacije, međugeneracijski odnosi, generacijska politika. Višejezični kompendium

Покоління (генерації), міжгенераційні відносини, політика міжгенераційних відносин. Багатомовний компендіум

Поколения, межпоколенческие отношения, межпоколенческая политика. Многоязыковой компендиум

代，代际关系，代际政策. 多语言版本

Abstract

This book shows that global population ageing is an opportunity to improve the quality of human life rather than a threat to economic competitiveness and stability. It describes the concept of the creative ageing policy as a mix of the silver economy, the creative economy, and the social and solidarity economy for older people. The second volume of Economic Foundations for Creative Ageing Policy focuses on the public policy and management concepts related to the use of the opportunities that are created by population ageing. Klimczuk covers theoretical analyses and case study descriptions of good practices to suggest strategies that could be internationally popularized. Each chapter includes exercises and assignments for both students and those who are likely to apply the presented concepts in practice.
Contents:
Foreword by Richard Adler
Foreword by Dominic Campbell
Introduction
1 The Politics of Ageing and the Challenges of Ageing Populations
2 Understanding Public Policy on Ageing
3 Sociological and Gerontological Perspectives on Ageing, Creativity, and the Third Age
4 Diversity of Ageing Policy Concepts
5 The Emergence of the Creative Ageing Movement
6 Aims and Challenges of the Creative Ageing Policy
7 Principles, Governance, and Coproduction of the Creative Ageing Policy
8 Organizational Forms and Management for the Building of Creative Capital of Older People
Conclusion
Afterword by Andreas Hoff and Kurt Lüscher
Afterword by Suchandrima Chakraborty
Afterword by Jorge Felix

The members of the International Network for the Analysis of Intergenerational Relations (Generationes) proudly present the most recent issue of the jointly produced compendium “Generations, Intergenerational Relations and Generational Policy”.

This new version includes 12 languages: English, French, German, Italian, Spanish, Polish, Portuguese, Swedish (new), Hungarian (new), Turkish (new), Romanian (new), and Lithuanian (new). The layout of the compendium is designed for using it to translate the specific concepts and terminology of research into generations and intergenerational relations from one language into another.

**

Członkowie Międzynarodowej Sieci Relacji Międzypokoleniowych (Generationes) z dumą prezentują najnowsze wydanie wspólnie opracowanego kompendium “Pokolenia, relacje międzypokoleniowe, polityka relacji międzypokoleniowych”.

Nowa wersja zawiera 12 języków: angielski, francuski, niemiecki, włoski, hiszpański, polski, portugalski, szwedzki (nowy), węgierski (nowy), turecki (nowy), rumuński (nowy) oraz litewski (nowy). Układ kompendium został zaprojektowany tak, aby możliwe było stosowanie go do tłumaczenia konkretnych pojęć i terminologii z zakresu badań nad pokoleniami i relacjami międzypokoleniowymi z jednego języka na inny.

The members of the International Network for the Analysis of Intergenerational Relations (Generationes) proudly present the most recent issue of the jointly produced compendium “Generations, Intergenerational Relations and Generational Policy”.

This new version includes seven languages (English, French, German, Italian, Spanish, Polish (New) and Portuguese (New)). Its layout is designed for using it to translate the specific concepts and terminology of research into generations and intergenerational relations from one language into another.

**

Członkowie Międzynarodowej Sieci Relacji Międzypokoleniowych (Generationes) z dumą prezentują najnowsze wydanie wspólnie opracowanego kompendium “Pokolenia, relacje międzypokoleniowe, polityka relacji międzypokoleniowych”.

Nowa wersja zawiera siedem języków (angielski, francuski, niemiecki, włoski, hiszpański, polski (nowy) i portugalski (nowy)). Układ kompendium został zaprojektowany tak, aby pozwalało na stosowanie go do tłumaczenia konkretnych pojęć i terminologii badań nad pokoleniami i relacjami międzypokoleniowymi z jednego języka na inny.

Abstract

Ageing populations are a major consideration for socio-economic development in the early twenty first century. This demographic change is mainly seen as a threat rather than as an opportunity to improve the quality of human life, especially in Europe, where ageing has resulted in a reduction in economic competitiveness. Economic Foundations for Creative Ageing Policy mixes the silver economy, the creative economy, and the social economy to construct positive solutions for an ageing population. Klimczuk covers theoretical analyses and case study descriptions of good practices to suggest strategies that could be internationally popularized.
Contents:
Foreword by Harry R. Moody
Foreword by Kathrin Komp
Introduction
1. Old Age as a Stage in the Life Course and the Life Cycle
2. Forms of Older People’s Capital
3. Creativity and Ageing: Concepts and Controversies
4. Mixed Economy and Multisectoral Approach to Population Ageing
5. Silver, Creative, and Social Economies as Positive Responses to Population Ageing
6. Benefits at the Interface Between Economic Systems
Conclusion
Afterword by Lukasz Tomczyk

Abstract

A publication called Aging in the Social Space is a compilation of studies, which deal with theoretical understanding and empirical solutions, learning about problem spheres, specifying content parallels of social, legal, economic, moral and ethical views on senior issues in society, which are closely related to each other and are interconnected.
This publication focus on the case study of Poland. It is supposed to provide a multidimensional view of old age issues and issues related to aging and care for old people in society. We believe that it is natural also to name individual spheres, in which society has some eff ect, either direct or indirect, within issues concerning seniors. Learning about these spheres is the primary prerequisite for successful use of social help to seniors in society.

*
“The work elaborates a very important topic of our time, this is of an aging population, which many countries with their established social, political, legislative, health and other systems are not prepared for. The authors compared the global data on the aging of the population with information relating to the aging of the population in Poland.

This publication consists of two large chapters with subheadings. In the first part the authors describe the elderly in social area and in the second part of a social policy relating to older people. The first part explains the different concepts and presents a new paradigm, which refers to the phenomenon of active aging. The second part presents the analysis of the aging population in selected major cities and presents documents and strategies necessary for further development of the quality of life of elderly people. The case studies technique enables the authors the identification of a number of factors and in-depth analysis of researched topics for each city. Theoretical bases complement to the research findings of other authors and adds their findings.”

Doc. dr Bojana Filej, the Alma Mater Europaea – European Center, Maribor, Slovenia

“The publication, in my humble opinion, can be dedicated primarily to researchers of social gerontology topics, primarily students from the humanities and social sciences. Given the systematic increase in the number of people from abroad studying in Poland (including the Erasmus program) this book can also be used as teaching material to courses on subjects such as: geragogics, social gerontology, social pedagogy and sociology .”

Prof. dr hab. Jan Maciejewski, the University of Wrocław, Poland

Abstract

“Kapitał społeczny ludzi starych na przykładzie mieszkańców miasta Białystok” to książka oparta na analizach teoretycznych i empirycznych, która przedstawia problem diagnozowania i używania kapitału społecznego ludzi starych w procesach rozwoju lokalnego i regionalnego. Kwestia ta jest istotna ze względu na zagrożenia i wyzwania związane z procesem szybkiego starzenia się społeczeństwa polskiego na początku XXI wieku. Opracowanie stanowi próbę sformułowania odpowiedzi na pytania: jaki jest stan kapitału społecznego ludzi starych mieszkających w Białymstoku, jakim ulega przemianom i jakie jest jego zróżnicowanie?
Ludzie starzy są tu postrzegani jako kategoria społeczna, czyli zbiór osób podobnych do siebie pod względem społecznie istotnych cech (takich jak wiek, posiadane role społeczne i świadomość korzystania ze świadczeń społecznych), którzy są świadomi tego podobieństwa i swojej odrębności od innych. Przyjmuje się ponadto, iż osoby takie przekroczyły 60. rok życia. Zakłada się też, że w zasobach ludzkich skumulowany jest kapitał ludzki, społeczny i kulturowy. Kapitał społeczny jest tu ujmowany szeroko jako potencjał współdziałania osadzony w powiązaniach międzyludzkich i normach społecznych, który może przynosić korzyści osobom, grupom i społeczeństwom.
W części teoretycznej przedstawiono informacje o starości jako etapie w życiu jednostki, wyjaśniono pojęcie ludzi starych, omówiono społeczne teorie starzenia się, historyczne czynniki oddziaływające na położenie kategorii społecznej ludzi starych, zmiany ich miejsca w społeczeństwie polskim w trakcie transformacji ustrojowej i na początku XXI wieku, możliwe konsekwencje wzrostu długości życia w warunkach demokracji i kapitalizmu oraz charakterystykę problemu starzenia się ludności Białegostoku jako miasta pogranicza. Zaprezentowano też różnorodne koncepcje kapitału społecznego, sfery jego oddziaływania na rozwój społeczno-gospodarczy, jego stan w Polsce oraz wytyczne do strategicznego budowania jego zasobów. Przybliżono również wybrane informacje o aktywności ludzi starych w życiu publicznym, społecznym i gospodarczym jako kluczowych cechach ich kapitału społecznego. Porządkując różne stanowiska teoretyczne, wyniki badań i dane statystyczne, dążono do powiązania wielu rozproszonych źródeł w przekonaniu, iż jest to istotne w celu określenia i zagospodarowania zasobów kapitału społecznego seniorów, jak również niwelacji opóźnienia polskiej socjologii w zakresie badań nad ludźmi starymi. Pomimo, iż za podstawową perspektywę teoretyczną publikacji uznana została koncepcja kapitału P. Bourdieu, autor bierze również pod uwagę propozycje badawcze J.S. Colemana, R.D. Putnama, F. Fukuyamy, A. Giddensa, P. Sztompki i A. Sadowskiego.
Drugi rozdział zawiera określenie ram metodologicznych badań przeprowadzonych na potrzeby tej publikacji. Omówiono przyjęte założenia badawcze oraz przybliżono sposób i przebieg realizacji badań. Przede wszystkim zdecydowano się na korzystanie z metody jakościowej i zastosowanie techniki wywiadu swobodnego ukierunkowanego. Uznano, iż podmiotowy kontakt z ludźmi starymi umożliwi dokładniejsze rozpoznanie kontekstu, w którym znajdują się zasoby ich kapitału społecznego. Jest to ważne, gdyż przenoszenie na rodzimy grunt opracowanych za granicą interpretacji działań ludzi starych i rozwiązań aktywizujących, może okazać się nieskuteczne lub wywołać negatywne efekty zewnętrzne. Ponadto w literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na niedostatek badań gerontologicznych zgodnych z paradygmatem interpretatywnym. Badaniu poddano 26 respondentów w wieku od 60 do 89 lat żyjących w mieście Białystok związanych z jedną z dwóch różnych instytucji: Domem Pomocy Społecznej i Uniwersytetem Trzeciego Wieku. Poprzez porównywanie osób znajdujących się na dwóch biegunach aktywności społecznej możliwe było dostrzeżenie podobieństw i różnic w ich wyposażeniu kapitałowym, a zarazem w osiągniętych w ciągu życia pozycjach w strukturze klasowej i zasobach służących pomyślnej starości6.
W trzecim rozdziale przedstawiona została część wyników analiz empirycznych. Przybliżono tu sposób, w jaki ludzie starzy myślą o podobnych sobie przodkach i osobach współczesnych, a także czynniki, w zależności od których zmienia się ich pozycja społeczna w mieście oraz problemy społeczne, jakie uznają za najważniejsze dla ludzi starych. Analizie poddano opinie o ich czasie wolnym, szansach i barierach aktywności ekonomicznej. Wyróżniono typy kapitału społecznego ludzi starych w zależności od instytucji, z którymi są związani oraz podejścia do postrzegania i wykorzystywania zróżnicowania wewnętrznego seniorów. Omówiono wizerunek seniorów w środkach masowego przekazu.
Publikacja nie zawiera ścisłego zakończenia. W ostatnim rozdziale wskazano jedynie na główne wnioski płynące z badań oraz na potencjalne dalsze kierunki analiz. Uzupełnienie tego podejścia stanowią zamieszczone w aneksie zestawienia oddolnych technik budowania kapitału społecznego oraz podstawowych cech Miast Przyjaznych Starszemu Wiekowi. Z opracowania tego z pewnością będą mogli skorzystać nie tylko naukowcy zajmujący się tematyką ludzi starych, ale i pracownicy socjalni, politycy, pracodawcy, przedstawiciele mediów i organizacji pozarządowych oraz obywatele Białegostoku i innych miast.
**
“Social Capital of Old People on the Example of Bialystok Residents” is a book based on theoretical and empirical study, which presents an issue of diagnosing and using of old people social capital in the local and regional development processes. This issue is significant because of the threats and challenges associated with process of rapid ageing of Polish society at the beginning of 21st century. Publication, in particular, is an attempt to give answers to the following questions: what is the state of old people social capital in Bialystok, what transformations it undergoes and how is it differentiated?
In this study old people are viewed as a social category, which is a set of people similar to each other in terms of socially significant features (such as age, possessed social roles and awareness of received social benefits), who are aware of these similarities and differences between each other. Moreover, it is assumed, that such persons exceeded the 60 years of age. It is also assumed that human, social and cultural capital is accumulated in the human resources. Social capital is recognized here broadly as a potential for collaboration embedded in interpersonal relationships and social norms that may benefit individuals, groups and societies.
The book consists of three chapters. The first, which is the theoretical part of work, includes information about: old age as a stage of individual life and explanation of the old people notion. It discusses social theories of ageing, historical factors affecting on the social position of old people category, changes in their place in Polish society during the system transformation and in the early 21st century. It describes the possible consequences of increased life expectancy for democracy and capitalism – including the concepts of society for all ages, silver economy. It also features ageing population issue, as well as social policy towards the elderly and old age in Bialystok as the borderland city.
A variety of social capital concepts were presented; the spheres of its influence on socio-economic development, its status in Poland and guidelines for strategic building of its resources. Selected information on the activity of old people in public, social and economic life as key features of their social capital was brought closer.
Putting various theoretical positions, results of research and statistical data in order was aimed to link many dispersed sources considering that it is relevant to identify and develop seniors’ social capital resources, as well as leveling the delay of Polish sociology research on the elderly. Fundamental theoretical perspective of publication is the concept of capital according to P. Bourdieu. However, the proposals of J.S. Coleman, R.D. Putnam, F. Fukuyama, A. Giddens, P. Sztompka and A. Sadowski were also used.
The second chapter contains a methodological framework for the purposes of study. Research assumptions, method and course of implementation of studies were discussed. The study is based on the qualitative method and the application of in-depth interview techniques. It was considered that the personal contact with old people will be more accurate than other research techniques to identify the context in which they social capital resources can be found. It is important because the transfer of developed abroad activating solutions and interpretations of old people actions may be ineffective or have negative external effects in the Polish context.
Moreover, in the Polish science literature attention is paid to scarcity of gerontological research in accordance with the interpretive paradigm. Study involved 26 respondents aged 60 to 89 years living in Bialystok associated with one of two different institutions: nursing home for the elderly and University of the Third Age. By comparing the persons on two extremes of social activity it was possible to see similarities and differences in their capital equipment, and also in achievements of the life positions in the class structure and resources aimed at successful ageing.
The third chapter presents the empirical analysis of the research results. This part outlines the way in which old people think about their ancestors and contemporary people. It also shows factors according to changes in their social position in the city, social issues which they consider most important for old people, their opinions about leisure time, opportunities and barriers of economic activity and types of old people social capital depending on the institution with which they are associated. Approach to the perception and use of internal disparities of seniors were also discussed. The analysis additionally contains the evaluation of senior citizens image in the polish mass media.
This publication does not contain a strict ending. It only identifies the main conclusions of the research and potential directions of future analysis. Above all, older people could improve their position not by demanding increases in social benefits from which major parts are often taken away by their family members, but by highlighting their human, social and cultural capital. It is necessary to create favorable conditions for social and professional life of old people and their cooperation with members of local communities. Important role in this regard is played by institutions implementing three tasks: stimulating senior citizens’ desire to satisfy previously unrealized needs; creating relationships between them so that they can solve their own problems and work for the others; and providing legal, social and vocational guidance. Stimulating cooperation between existing public, commercial and non-governmental sector organizations may serve to achieve these goals. The dissemination of bottom-up techniques of social capital building and checklist of essential features of Age-friendly Cities may also be important.

Abstract

Local and global dependencies and interactions between individuals, groups and institutions are becoming increasingly opaque and risky. This is due to increased importance of highly complex abstract systems created and supported in order to maintain of transport, communications, finance, energy, media, security infrastructure, as well as social and cultural institutions. These systems require the knowledge and skills of experts. Professionals that not only satisfy identified needs, but also create new thereby contribute the development of cultural narcissism phenomenon. The aim of the book is to discuss relations of experts and mass narcissism, on the background of shaping the knowledge societies and knowledge-based economies, and moreover their transformations towards the societies and economies based on creativity and wisdom. Undertaken analysis is contribute to sociology of expertise and intervention by indicating four selected contemporary issues: dilemmas of the knowledge society development; selection between trust substitutes and its reconstruction methods; transformations of social stratification; and the choice of pathways to socio-economic development.